Bà Rịa - Vũng Tàu quyết tâm xây dựng "thủ phủ" kinh tế - công nghiệp xanh

Tọa lạc tại vị trí chiến lược trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu (BR-VT) từ lâu đã khẳng định vai trò là một trong những trung tâm công nghiệp nặng, cảng biển và năng lượng hàng đầu của cả nước. Tuy nhiên, trước những yêu cầu cấp thiết của quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng, sự thích ứng với xu thế toàn cầu hóa và đặc biệt là cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc giảm phát thải khí nhà kính, BR-VT đang chủ động và quyết liệt thực hiện một chiến lược mang tính bước ngoặt: phát triển kinh tế – công nghiệp theo hướng “xanh hóa”. 

“Thay áo mới” cho mô hình phát triển công nghiệp

Hiện nay, BR-VT có 13 khu công nghiệp (KCN) đang hoạt động, với tổng diện tích lên đến hơn 7.226ha. Các ngành công nghiệp chủ lực như lọc hóa dầu, điện khí, thép, vật liệu xây dựng và logistics đã từng là những động lực tăng trưởng mạnh mẽ, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế của tỉnh. Tuy nhiên, chính cơ cấu công nghiệp thiên về tiêu hao năng lượng và phát thải lớn này cũng đặt ra cho BR-VT nhiều thách thức và sức ép không nhỏ về môi trường, quy hoạch đô thị và đời sống dân sinh. Trong bối cảnh đó, việc thay đổi mô hình phát triển không còn là một lựa chọn đơn thuần, mà đã trở thành một yêu cầu mang tính bắt buộc.

Lãnh đạo UBND tỉnh đã nhiều lần nhấn mạnh rằng, việc chuyển sang mô hình công nghiệp xanh không chỉ nhằm đáp ứng xu thế phát triển chung của toàn cầu mà còn là một bước đi mang tính sống còn đối với sự phát triển lâu dài của địa phương. Quan điểm chỉ đạo xuyên suốt là phát triển công nghiệp phải luôn song hành với công tác bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng đời sống của người dân, tuyệt đối không đánh đổi tài nguyên và môi trường để theo đuổi mục tiêu tăng trưởng bằng mọi giá.

Để hiện thực hóa định hướng này, BR-VT đã chủ động ban hành hàng loạt các chính sách và chương trình hành động cụ thể. Những nỗ lực này bao gồm việc điều chỉnh quy hoạch các KCN theo hướng sử dụng hiệu quả hơn nguồn tài nguyên đất, khuyến khích tiết kiệm năng lượng, ưu tiên ứng dụng các công nghệ sạch, thân thiện với môi trường, đến việc đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật hiện đại, đồng bộ và đáp ứng các tiêu chuẩn xanh. Hình ảnh những KCN sinh thái, những cụm công nghiệp vận hành theo mô hình kinh tế tuần hoàn đang dần hình thành, báo hiệu một cuộc chuyển mình sâu sắc và toàn diện trong tư duy phát triển công nghiệp của tỉnh.

Vị thế “trái tim logistics” trong chuỗi giá trị sản xuất bền vững khu vực

Bà Rịa – Vũng Tàu được ví như “trái tim logistics” của toàn vùng Đông Nam Bộ, sở hữu những lợi thế cạnh tranh chiến lược mà ít địa phương nào trong cả nước có được. Hệ thống cảng biển Cái Mép – Thị Vải, một trong hai cụm cảng nước sâu quốc tế tại Việt Nam, cùng với hạ tầng giao thông kết nối vùng đang ngày càng được đầu tư hoàn thiện như dự án cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu, đường Vành đai (VĐ) 4 TP.HCM, và sự hiện diện của Sân bay Quốc tế Long Thành trong tương lai gần, tất cả tạo nên một nền tảng vững chắc cho sự phát triển.

Vị trí chiến lược này không chỉ là cơ sở để BR-VT xây dựng các mô hình công nghiệp xanh riêng lẻ, mang tính tiên phong, mà còn giúp tỉnh đóng vai trò đầu tàu, dẫn dắt trong chuỗi giá trị sản xuất bền vững của toàn vùng Đông Nam Bộ. Theo đại diện Sở Tài chính, tỉnh đã chủ động đề xuất việc tích hợp phát triển các KCN xanh với các khu đô thị sinh thái và các khu hậu cần logistics không phát thải. 

Các khu vực này sẽ được quy hoạch dọc theo hành lang các tuyến đường Vành đai 3, Vành đai 4, tạo sự kết nối trực tiếp và hiệu quả với các vùng nguyên liệu sạch ở các tỉnh lân cận. Kỳ vọng của tỉnh là với vai trò kết nối vùng chiến lược, BR-VT sẽ trở thành một cầu nối trung chuyển – sản xuất – dịch vụ xanh quan trọng, hình thành nên một chuỗi cung ứng khép kín, từ đó đóng góp tích cực vào quá trình chuyển đổi mô hình công nghiệp của toàn vùng Đông Nam Bộ theo hướng bền vững hơn.

Công nghiệp phát triển gắn liền với bền vững

Ngay từ những ngày đầu của nhiệm kỳ 2021 – 2025, Tỉnh ủy BR-VT đã xác định một trong những khâu đột phá chiến lược quan trọng là phát triển công nghiệp theo hướng ưu tiên công nghệ cao, xanh và thân thiện với môi trường. Định hướng mang tính tầm nhìn này đã được cụ thể hóa trong nhiều văn bản chỉ đạo và chương trình hành động của tỉnh, nổi bật là Chương trình phát triển công nghiệp xanh – sạch giai đoạn 2023 – 2025, Đề án thí điểm xây dựng KCN sinh thái Phú Mỹ 3, và việc triển khai mô hình KCN – đô thị – dịch vụ hỗn hợp tại huyện Xuyên Mộc.

Theo chia sẻ của lãnh đạo UBND tỉnh, từ nay đến năm 2030, BR-VT sẽ tập trung vào một số trụ cột chính trong chiến lược “xanh hóa” công nghiệp. Các trụ cột phát triển bao gồm:

• Thu hút đầu tư có chọn lọc: Ưu tiên thu hút các dự án đầu tư sử dụng công nghệ hiện đại, tiên tiến, ít phát thải và thân thiện với môi trường.
• Ưu tiên các ngành công nghiệp xanh: Tập trung phát triển các ngành năng lượng tái tạo, vật liệu mới, công nghiệp phụ trợ công nghệ cao, và công nghiệp chế biến thực phẩm sạch.
• Tái cấu trúc các KCN hiện hữu: Tiến hành rà soát, đánh giá và tái cấu trúc các KCN hiện có để nâng cấp hạ tầng xử lý môi trường, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn xanh.
• Thúc đẩy chuyển đổi số và mô hình thông minh: Đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý và vận hành công nghiệp, xây dựng các trung tâm điều phối chuỗi cung ứng thông minh, và khuyến khích phát triển các mô hình nhà máy thông minh (smart factory).

Đại diện Sở Công Thương cho biết, tỉnh đang tích cực triển khai việc lập đề án xây dựng 3 KCN đạt chuẩn sinh thái theo hướng dẫn chi tiết của các Bộ, ngành Trung ương. Nếu việc thí điểm này thành công, đây sẽ là tiền đề quan trọng để nhân rộng mô hình KCN sinh thái ra toàn tỉnh, góp phần thay đổi căn bản diện mạo công nghiệp địa phương.

Những nỗ lực này đã mang lại những kết quả ban đầu đáng khích lệ. Năm 2023, BR-VT đã ghi nhận một bước tiến ngoạn mục trên bảng xếp hạng Chỉ số xanh cấp tỉnh (PGI), từ vị trí thứ 19 vươn lên hạng 8 toàn quốc. Theo đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường, hiện tỉnh đặt mục tiêu không chỉ giữ vững các chỉ số quan trọng như “giảm ô nhiễm môi trường và thiên tai”, “bảo đảm tuân thủ” mà còn nỗ lực nâng cao năng lực trong việc “thúc đẩy thực hành xanh” và hoàn thiện “chính sách khuyến khích – dịch vụ hỗ trợ”. Từ đó, góp phần cải thiện và không ngừng tăng chỉ số PGI trong những năm tiếp theo.

Trong các buổi làm việc và xúc tiến đầu tư với các tập đoàn, doanh nghiệp lớn từ các quốc gia phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, và các nước châu Âu diễn ra gần đây, lãnh đạo tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu luôn nhất quán khẳng định định hướng ưu tiên thu hút đầu tư xanh, phát triển bền vững và gắn liền với trách nhiệm cộng đồng. Lãnh đạo UBND tỉnh đã từng chia sẻ rằng, tỉnh chấp nhận có thể chậm lại một bước nếu cần thiết, nhưng sẽ kiên định theo đuổi chiến lược phát triển bền vững đã đề ra. Tăng trưởng kinh tế phải luôn song hành với việc bảo vệ môi trường, đảm bảo an sinh xã hội và không ngừng nâng cao chất lượng sống của nhân dân.